RAM (Random Access Memory)
Rast gele erişimli bellek anlamına gelir.Üzerinde hem okuma hem de yazma yapılabilen bellektir.İşletim sistemi de dahil olmak üzere bilgisayara yüklenen bütün programlar bu belleğe yüklenir.Bu yüzden RAM belleğe ana bellek adı da verilir.RAM belleğin veriyi tutabilmesi için güce ihtiyacı vardır.Bu yüzden elektrik kesildiğinde RAM’daki bilgiler kaybolur.Bu sebepten bilgilerin silinmesi istenmiyorsa bu bilgiler kapatılmadan önce yardımcı bellek ünitelerinden birine kaydedilmelidir.
DRAM (Dynamic Random Access Memory / Dinamik Rasgele Erişimli Hafıza)
DRAM bilgisayar belleğinin en genel çeşididir. DRAM chipleri kullanan bellek modeli genellikle bilgisayar ın özünü oluşturur.Sistem işlemciden veya işlemciye taşınan işlenmiş bilgileri ve programları video karta veya diğer çevre birimlerine saklamak için bu belleği kullanır.
Ana yapısında her bit bir transistör ve ona bağlı bir kapasitörden oluşur. Kapasitörün elektrik yüklenmiş hali bit’in 1,boş hali de 0 konumunu oluşturur. Kapasitörlerin boyutu çok küçük olduğu için kısa bir sürede boşalır. Bunun için bilgilerin saniyede en az 50 kere yenilenmesi gerekir.Bu işi yapan ayrı bir elektronik düzen vardır.bilgisayar a gelen elektrik çok kısa bir süre için de kesilse bu tip belleklerdeki program ve diğer veriler silinir.Çok sık elektrik kesilen yerlerde,bilgisayara belli bir süre akım sağlayan güç kaynakları kullanılır. Bu tip bellekler ucuz olduğundan günümüzdeki bilgisayarlarda kullanılmaktadır.Erişim hızları da çok hızlı değildir.Ancak gelişen teknoloji sayesinde hızları artırılarak değişik isimler altında piyasaya sürülmektedir.
Her hafıza hücresinde 1 bit’lik veri saklanır. Bu 1 bit’lik veri,hafıza hücresinde elektriksel bir yük olarak depolanmaktadır. Bulunduğu konumun satır ve sütun olarak belirtilmesi halinde veriye anında ulaşılması mümkündür. Ne var ki DRAM,geçici (ya da uçucu, volatile) bir hafıza türüdür; yani tutmakta olduğu veriyi elinden kaçırmaması için sürekli elektrik gücüyle beslenmek zorundadır. Güç kesildiği anda RAM’deki veri kaybolur.
Yukarıda da belirttiğimiz gibi DRAM’e “dinamik” RAM denmesinin sebebi,veriyi elinde tutabilmek için her saniyede yüzlerce kez tazelenmek ya da yeniden enerji ile doldurulmak zorunda olmasıdır. Tazelenmek zorundadır çünkü hafıza hücreleri,elektrik yüklerini depolayan minik kondansatörler içerecek şekilde dizayn edilmiştir. Bu kondansatörler,kendilerine yeniden enerji verilmediği takdirde yüklerini kısa sürede kaybedecek olan çok minik enerji kaynakları olarak görev yaparlar. Aynı zamanda,hafıza dizisinden verinin alınması ya da okunması süreci de bu yüklerin hızla tüketilmesine katkıda bulunur; bu yüzden hafıza hücreleri verinin okunmasından önce elektrikle yüklenmiş olmalıdırlar.
SRAM (Statik RAM)
DRAM’den daha hızlı ve daha güvenilir olan (ama onun kadar yaygın olmayan) bir hafıza çeşididir. SRAM’lere statik denmesinin sebebi, DRAM’lerin ihtiyaç duyduğu tazeleme operasyonuna ihtiyaç duymamalarıdır; çünkü elektronik yükü orijinal konumunda tutan bir depolama hücresi esasına (ki bu DRAM’in yöntemidir) dayanmayıp,akımın belli bir yönde sürekli taşınması prensibini esas alarak çalışırlar. SRAM’ler –genellikle– sadece ön hafıza (cache) olarak kullanılır. Bunun altında iki temel sebep yatar. SRAM’lerin üretim maliyetlerinin DRAM’lerinkine oranla çok daha yüksek olması birinci sebebi teşkil eder. İkinci temel sebep olarak ise SRAM’lerin DRAM’lerden çok daha hızlı olması gelir.
CACHE RAM: Cache en sık istenen veri ve komutları depolamak için kullanılan cpu ve ana belleğin arasına yerleştirilen genellikle SRAM gibi yüksek hızlı bir belleğin küçük bir bloğudur.İşlemci veriye ihtiyaç duyduğunda önce verinin orda olup olmadığını görmek için yüksek hızlı cache bakacaktır. Eğer yoksa işlemci veriyi daha yavaş olan nan bellekten bulup getirecektir.
Cache’in çalışması bir evdeki buzdolabına benzer.Bir buzdolabı yiyecekler için bir cache sayılabilir.Her acıktığınızda markete gitmek yerine (ana bellek ) önce buzdolabına bakabilirsiniz.Eğer varsa bu size zaman kazandırır.Yoksa marketten almak için zaman harcamak zorunda kalacaksınız.
FPM DRAM: Geçmişte birçok bilgisayar FPM DRAM kullanırdı. Bu çeşit bellek eski tip DRAM’lerin üzerine aynı satır veya sayfadaki veriye ulaşımı daha hızlandırarak yapılmış bir düzeltmedir. Eğer istenilen veri bir önceki ile aynı satırdaysa bellek denetleyicisi satır konumlarını tekrarlamak zorunda değildir.Sadece bir sonraki sütun konumunu belirlemeye ihtiyaç duyar . Bu bellek işlemini biraz daha hızlandırır.
FPM bellek kullanmak sözlüğe bakmaya benzer.Eğer istediğiniz kelime aynı sayfada ise listeyi aşağı doğru takip ederek açıklamayı bulmak kolay olacaktır.
EDO DRAM (Genişletilmiş veri çıkışı – Extended data Out) : EDO DRAM FPM ile hemen hemen aynıdır.Ufak bir değişiklikle daha hızlı olmayı sağlayan arka arkaya bellek erişimlerine izin verir.SDRAM dönemine kadar en çok kullanılan RAM çeşidi idi.
FPM destekleyen bir sistemde EDO bellek çalışır ancak performans artışı olmaz.Pentium grubuna giren bilgisayarların çoğunluğu bu tür RAM’i kullanmaktadır.8 bit çalıştıkları için çift takılmaları gerekmekte idi. EDO bazen Hiper sayfa mod RAM (Hiper Page Mode RAM) olarak da adlandırılır.
BEDO DRAM (Burst EDO) : Burst EDO standart EDO ya bellekten tek bir istekle gönderilen verinin seriler ya da burst olmasına izin veren bir yeniliktir.Bu özelliğin arkasındaki CPU tarafından istenen veri adresi genellikle doğru olup sonuncuya kadar sıralı olacaktır. BEDO DRAM de bütün bellek erişimleri burstlerde olur.
SDRAM (senkronize DRAM): SDRAM,EDO’dan kısa bir süre sonra geliştirilmiş bir bellek şeklidir.Bu teknolojiyi CPU’yu kontrol eden bir sistem saati ile kendini senkronize eden daha kökten bir yeniliktir.İşlemci ile aynı zamanlı olması zamanlama gecikmelerini ortadan kaldırır ve bellek erişim işlemini çok daha verimli kılar.SDRAM kullanabilmesi için bir bilgisayarın bu belleği destekleyecek şekilde dizayn edilmiş olması gerekir.Şu anda üretilmekte olan bilgisayarlarda SDRAM teknolojisi standart olarak kullanılmaktadır.
DDRAM (Double Data Rate RAM): SDRAM’in özel bir halidir.Sistem saatinin hem açılışında hem de kapanışında bilgi gönderir.Buna göre 100MHz’lik bir SDRAM’in bu tür çalışanı teorik olarak saniyede 12600 MB bilgi gönderebilir.
DRDRAM (Diract Rambus Dynamic RAM) :Rambus firması tarafından geliştirilen değişik ve hızlı bir bellek teknolojisidir. Kullanılması için bellek deneticisinde ve bellek/sistem arabiriminde önemli değişiklikler gerektirir.Standart DRAM’den yaklaşık on kez fazla hızda veri göndermek için dar ve yüksek bant genişlikli kanal kullanır.Bugun bazı oyun makinalarında ve serverlarda ,krafik uygulamalarında kullanılmaya başlanmıştır.DRDRAM’in pahalılığı yanında bant genişliğinin 16 bit olması ve bilgi iletimi arasında geçen zamanın (latency time) fazla olması gibi iki teknolojik problemi vardır.Fiyat ve teknolojik problemler aşıldığı takdirde SDRAM’lere önemli bir rakiptir.
SGRAM (Senkronize Grafik RAM): SGRAM,SDRAM’in grafik özellikli okuma-yazma niteliklerini içeren bir uzantısıdır.SGRAM verinin tek tek yerine bloklar halinde alınıp değiştirilmesine izin verir.Bu da belleğin yapması gereken okuma ve yazma sayısını azaltır ve işlemi daha verimli kılarak grafik denetçisinin performansını arttırır.
VRAM (Video RAM): Grafik bellek ekran titremesini önlemek için ekranı çok çabuk çalışarak yenilemelidir.(saniyede 60-70 kez). Aynı anda grafik bellek CPU’ya da grafik denetçisine ekrandaki şekli değiştirmek için çok çabuk cevap vermek zorundadır.Bu da veri trafiğinin sıkışmasına neden olur.
VRAM iki ayrı portu kullanarak bu sorunu çözen bir dual-port bellektir.Bir port ekrandaki görüntüyü tazelemek ve yenilemek için CRT’ye ayrılmıştır. İkinci port bellekte saklı olan şekil verisinin değiştirilmesi için CPU’ya grafik ya da grafik deneticisine ayrılmıştır.
VRAM’in çalışması iki penceresi olan yol üstü arabalar içim fast fooda benzer Siparişinizi verdikten sonra bir pencereye ödemenizi yapar diğer pencereye aracınızı sürüp yiyeceğinizi oradan alırsınız.Bu işlemi daha hızlı ve verimli kılar.
WRAM (Window RAM-Pencere RAM): WRAM da grafik yoğunluklu sistemlerde kullanılan bir dual port bellek çeşididir.VRAM ‘den küçük bir farkı vardır:Görüntü portu daha küçüktür.Bu da EDO özelliklerini destekler.
- SIMM (Single Inline Memory Module) : Ram yongalarının yerleşimi ile ilgili tanımdır. Üzerinde birden fazla bellek yongasının yer aldığı ufak bir devre kartıdır. Üzerindeki bağlantı noktaları (pinler) vasıtası ile ana kart üzerinde hazır olan ram soketlerine takılır.
30 ve 72 pinlik modeller vardır. 1,4,8,16,32 Mb’lık moduller halinde olabilirler. Üzerlerinde 60,70,80 nano saniyelik erişim hızlarında bellek çipleri taşıyabilirler (en hızlısı 60 ns olandır). Ana kart üzerine belli kombinasyonlarda takılırlar.
- DIMM (Dual Inline Memory Module) : Ram yongalarının yerleşimi ile ilgili tanımdır. Simm modüllerden sonra çıkan son ram kılıf modelidir. Aynı simm gibi üzerinde bellek yongaları olan bir devre kartıdır. Simm’den farklı olarak iki tarafında 84 pin (toplam 168 pin) bulunur. Tek bir DIMM modul 512 Mb lık bellek yongasını taşıyabilmektedir. Günümüzde standart olmuştur. SDRAM hafıza birimleri DIMM olarak üretilmektedir.
Ram’lerin hata kontrolü özelliği olan tiplerine “pariteli ram” denmektedir. Bu özellik genellikle sunucu türü hata toleransının düşük olduğu sistemlerde kullanılır.
